Wykonywanie umowy zlecenia a wypadek przy pracy – cz. 1

Kiedy mówimy o wypadku przy pracy? Kogo dotyczy te pojęcie i jak należy je rozumieć? Jakie działania, w związku z wystąpieniem wypadku przy pracy powinien podjęć zleceniodawca, jakie sporządzić dokumenty oraz jakie świadczenia przysługują zleceniobiorcy z ubezpieczenia społecznego?

Przechodząc do omówienia przedmiotowego zagadnienia, w pierwszej kolejności, należy wyjaśnić, czym jest wypadek przy pracy.

Stosownie do art. 3 ust. 1 Ustawy o Ubezpieczeniu Społecznym z Tytułu Wypadków Przy Pracy i Chorób Zawodowych, z dnia 30 października 2002 r. (Dz.U. Nr 199, poz. 1673) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

 

By mówić o wypadku przy pracy, muszą zostać spełnione łącznie 4 przesłanki:

1) musi dojść do zdarzenia, polegającego na doznaniu przez człowieka urazu cielesnego powodującego zgon lub uszkodzenie tkanek lub narządów ciała,

2) zdarzenie, do którego doszło musi mieć charakter nagły,

3) zdarzenie musi zostać wywołane przyczyną zewnętrzną,

4) zdarzenie musi pozostawać w związku z pracą.

WAŻNE! Brak którejkolwiek z wymienionych przesłanek powoduje, że zdarzenie nie jest wypadkiem przy pracy w rozumieniu ww. przepisów.

W celu pełnego zrozumienia wskazanych przesłanek, zostaną one w sposób przejrzysty omówione wraz z przedstawieniem przykładów.

1. zdarzenie polegające na doznaniu przez człowieka urazu cielesnego, powodującego zgon lub uszkodzenie tkanek lub narządów ciała:

W tym kryterium najważniejszą kwestią jest wystąpienie czynnika zewnętrznego, którego akcja powoduje uraz. Przez uraz należy rozumieć każdy uraz, poczynając od skaleczenia przez złamanie palca wskazującego do złamania podstawy czaszki i wielorzędowych obrażeń. Resumując, urazem będzie każde naruszenie powłoki cielesnej, bez względu na zakres tego naruszenia.

WAŻNE! Brak urazu przy zdarzeniu powoduje, że zdarzenie te nie jest wypadkiem przy pracy.

2. zdarzenie nagłe

Powyższa przesłanka została określona przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 1999 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II UKN 24/99. Zgodnie z ww. orzeczeniem, zdarzenie będące istotnym zewnętrznym czynnikiem wywołującym negatywną reakcję organizmu i stanowiące przyczynę wypadku przy pracy, posiada cechę nagłości tylko wtedy, gdy przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy. Z przytoczonego orzeczenia wynika, że nagłość to nie tylko zdarzenie bezpośrednie takie jak awaria maszyny, wypadek samochodowy, czy spadnięcie z rusztowania, ale też np. ulatniający się gaz lub inny czynnik powodujący uraz – jednakże nietrwający dłużej niż jeden dzień roboczy. W sytuacji dłuższej ekspozycji na gaz lub inne szkodliwe działania powstaje zagadnienie tzw.  choroby zawodowej.

Należy pamiętać, że każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Jako przykład warto w tym miejscu wskazać Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2000 r., wydany w sprawie o sygn. akt II UKN 425/99 – który odnosi się do dość nieoczywistej sytuacji zakwalifikowanej jako wypadek przy pracy –  zgodnie z którym ukąszenie przez kleszcza powodujące zachorowanie na boreliozę może być traktowane jako nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które wiąże się z pracą i może być kwalifikowane jako wypadek przy pracy (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.).

3. zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną

Przesłanka powyższa nie została zdefiniowana i opisana przez ustawodawcę. Dopiero orzecznictwo Sądu Najwyższego określiło, że pojęcie "przyczyna zewnętrzna", nie może być rozumiane dosłownie, wobec czego wskazane jest pojmowanie tej przesłanki raczej rozciągle: w pierwszym wypadku - jako przeciwieństwo powolności i stopniowania, właściwych chorobie zawodowej, w drugim zaś - jako konieczność, by w zespole przyczyn rozstrzygających o szkodliwym skutku była również przyczyna zewnętrzna, bez której zdarzenie nie nastąpiłoby. Inaczej mówiąc: by inwalidztwo lub śmierć nie były wyłącznie skutkiem przyczyn wewnętrznych (samoistnego schorzenia), które również bez zdarzenia spowodować musiały zgon lub niezdolność do zarobkowania. (III PO 15/62) Najprościej rzecz ujmując, o zdarzeniu wywołanym przyczyną zewnętrzną będzie mowa wtedy, gdy to nie same czynniki leżące po stronie pracownika będą jego podłożem, np. zawał, wynikający ze schorzenia serca. Jednakże ten sam zawał, w innych okolicznościach, z których wynikałoby, iż jego wystąpienie jest skutkiem przepracowania, będzie już zdarzeniem wywołanym przyczyną zewnętrzną.

4. zdarzenie pozostające w związku z pracą

Przesłanka ta określa granice czasowe i miejscowe, w których to zdarzenie powodujące uraz, wywołane przesłanką zewnętrzną, uważane będzie za wypadek przy pracy.  Zgodnie z orzecznictwem, dla stwierdzenia, że nagłe zdarzenie spowodowane przyczyną zewnętrzną jest wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) wystarczające jest ustalenie, że zdarzenie nastąpiło podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, bez potrzeby badania czy wykonywanie tych czynności było zgodne z interesem zakładu pracy. Wobec powyższego, związane z pracą będą wszystkie czynności, które należą do obowiązków pracownika bądź wynikają z bezpośredniego polecenia przełożonego. Nie będzie jednak kwalifikowane jako wypadek przy pracy zdarzenie, które nastąpiło w chwili, gdy pracownik samowolnie oddalił się z miejsca pracy lub które pozostawało bez związku z jego obowiązkami.

 

W przypadku wątpliwości co do zakwalifikowania zdarzenia jako wypadek przy pracy, ustalenia postępowania po wystąpieniu wypadku i omówienia kwestii przysługujących roszczeń w związku z zaistniałym zdarzeniem, zapraszamy do kontaktu.